Friday, April 29, 2011

Хайр сэтгэлийн нууц задарлаа

Хайр сэтгэлийн шинж чанарыг Америкийн эрдэмтэд илрүүлсэн байна. Америкийн эрдэмтэн Хелен Фишер 30 жилийн турш энэ сэтгэлийг судалсан бөгөөд хувь хүний шинжийг бүрдүүлэгч гормоноос ихээхэн зүйл хамаардаг болохыг илрүүлжээ. Тэрээр хүнийг дөрвөн бүлэгт хуваажээ: “судлаачид”, “барилгачин”, “удирдагч”, “хэлэлцээр хийгчид”. Удирдагчдыг тестостерон гэгч бодисын өндөр агууламж тодорхойлж байдаг. Тиймээс энэ бүлгийн хүмүүс эрс шийдэмгий, шаардангуй байна. Тэд шулуухан ярьж стратегийн бодолтой юм. 

Дофамин гэдэг бодис давамгайлах юм бол “судлаачид” болж хувирна. Тэд хүмүүс хоорондын харилцаанд болон өдөр тутмын амьдралдаа хүртэл шинэлэг зүйл рүү тэмүүлдэг. 


Серотонин гормон давамгайлах юм бол хүмүүс тайван үнэнч байдлыг илт гаргадаг. Тэд нийгэм доторхи холбоог сайн үүсгэж байдаг учир Фишер тэдгээр хүмүүсийг “барилгачин” хэмээн нэрийджээ.

Эстрогне горман их байх юм бол уран бүтээлч нийгмийн хэв шинж ихтэй хүмүүс болон хувирдаг гэнэ. Тиймээс ийм төрлийн хүмүүсийг “хэлэлцээр хийгчид” гэж нэрлэсэн байна. 

Хүн бүрт эдгээр хэв шинжүүдийн дор хаяж хоёр нь илэрдэг. Тэгээд тэр нь бидний үйлдлийг бүрэлдүүлээд зогсохгүй эсрэг хүйснийхээ хүнийг олоход ч нөлөөлдөг. Аливаа харилцаа сайн муу өрнөх нь хувь хүний давамгай чанар эсрэг талын хүнтэйгээ хир зохицож байгаагаас хамааралтай юм. 

Хайр сэтгэлд ид шидийн мэт зүйл байнга оршиж байдаг боловч эрдэм мэдлэг гэдэг бол хүч чадал. Хэрэв чи өөрийгөө хэн гэдгээ мэдэж, юу эрэлхийлж байгаагаа ойлгож, бусад хүмүүст хэрхэн бие биенийгээ хайрлаж байгааг мэдрэх юм бол өөрийн гэсэн жинхэнэ хайр сэтгэлийг олж түүнийгээ хадгалж чадна гэж Фишер нотолж байна. Тэгвэл та аль бүлэгт хамааралтай болохоо яаж мэдэх вэ? 

Доор гарах асуултуудыг уншаад дүн өгөөрэй. Хэрэв та энэхүү өгүүлбэрийг огт хүлээн зөвшөөрөхгүй байгаа бол 0 гэсэн үнэлгээ өгнө үү. Хэрэв зөвшөөрөхгүй бол -1, хэрэв зөвшөөрч байгаа бол 2, харин үг дуугүй зөвшөөрч байгаа 3. Хэсэг бүрийн дүнг нэгтгэх шаардлагатай. Тэгээд аль хэсэгт их оноо авсан болохыг тооцоолоод үз. Хамгийн их оноо авсан хэсэгт та хамааралтай.

Судлаач
1. Надад таахын аргагүй нөхцөл таалагддаг 
2. Би тухайн нөхцөл байдалд тохируулан замбараагүй үйлдэл хийдэг,
3. Танил эд зүйлс амархан уйдаадаг
4. Миний сонирхлын хүрээ их өргөн
5. Би өөдрөг сэтгэлтэй
6. Би уран бүтээлч
7. Би шинэ мэдрэмжийг байнга эрэлхийлдэг
8. Би байнга шинэ зүйл хийж байдаг
9. Би эрч хүчээр дүүрэн байдаг
10. Би эрсдэлтэй алхам хийхэд бэлэн

Барилгачин
1. Тогтсон дэгийн дагуу үйлдэл хийх нь надад таалагддаг
2. Би удирдлагаа хүндэлдэг
3. Үйлдэл хийхээс өмнө бүх хувилбарыг тооцолдог
4. Би өөрийн үйлдлээ шатрын нүүдлээр урьдчилан төлөвлөдөг
5. Би дэг журмыг дагаж мөрддөг
6. Өөрийн эд хөрөнгийг хамгаалах нь надад ихээхэн ач холбогдолтой
7. Уламжлалт үнэт зүйлсийг дагаж мөрдөж байна гэж манай төрөл садан хэлэх биз
8. Би өөрийн үүргээ нэг бүрчлэн биелүүлдэг
9. Би болгоомжтой байхыг эрмэлздэг
10. Ес суртахуун дээр тулгуурлан хүн биеэ авч явах ёстой

Захирал
1. Би хэцүүхэн тоног төхөөрөмжийг ажиллуулж чаддаг
2. Надад маргаан таалагддаг
3. Хүнд системийг удирдах дүрмийг би сонирхдог
4. Би задлан шинжлэх болон логик оюун ухаантай
5. Би оюун ухааны сэдвээр хичээллэх дуртай
6. Сэтгэлийн хөөрөлгүй асуудлыг шийдвэрлэдэг
7. Би практик болон материалист оюун ухаантай
8. Амьдрал ямар бүтэцтэй, аливаа материаллаг болон нийгмийн механизм хэрхэн бүтэж байгааг судлах дуртай
9. Надад өндөр оюун ухаан шаардсан маргаан таалагддаг
10. Сонголт хийхэд надад хялбар байдаг

Хэлэлцээр хийгч
1. Миний найз нөхөд юу мэдэрч байгааг мэдэхийг би хүсдэг
2. Би оюуны нөхөрлөлийг өндрөөр үнэлдэг
3. Ямар нэгэн шийдвэр гаргахдаа би сэтгэл зүрхээ чагнадаг
4. Би байнга мөрөөдөж байдаг
5. Бодлоо их амархан өөрчилдөг
6. Сэтгэл хөдөлгөсөн кино үзчихээд хэдэн цагийн дараа ч гэсэн сэтгэл татагдсан хэвээр байдаг
7. Би ургуулан бодох чадвар сайтай
8. Бусдын зовлонг ойлгож мэдрэх чадвар өндөртэй
9. Би өөрийн бодлоо заримдаа ойлгохоо больдог
10. Надад ногдсон сэтгэлийн хөдлөлийг би гүн гүнзгий хүлээн авдаг

Бүх төрлүүдийн сайн болон муу талыг гаргаж ирсэн судлаач Фишер яриа хэлэлцээр хийгчидтэй илүү ойрхон байхыг судлаачдад зөвлөж байна. “Барилгачидтай” тэсвэр тэвчээр зааж, “захирлуудтай харьцахдаа тэдний бардам занг үл ойшоож, харин “судлаачидтай” ярилцахдаа баярлах шаардлагатай гэнэ. 

“Барилгачид” аль болох бага тооны асуултыг “судлаачдад” тавьж, “захирлуудын” түргэн шийдвэр гаргадаг байдлыг барих хэрэгтэй юм. “Хэлэлцээр явуулагчидтай” өөрсдийн талаар ярилцах шаардлагатай. Гэхдээ “барилгачинг” зөвхөн “барилгачин л сайн ойлгодог байна. 

“Захирлуудад” “судлаачидтай” харилцаа өрнүүлэх нь таалагдаж болзошгүй. Тэд шинэлэг санааг харилцан ярилцаж чадах юм. “Хэлэлцээр явуулагчидтай” харьцахдаа аливаа асуудлыг бүх талаас нь судлах боломжийг олгох хэрэгтэй. “Барилгачдын асуултанд заавал хариулах ёстой. Өөр “захиралтай тааралдсан бол хайр сэтгэлийн талаар мартаж болохгүй.

“Хэлэлцээр явуулагчид” “судлаачидтай харьцахдаа үнэхээр бат бэх харьцаа гэдгийг эдээгүй бол тэдэнд татагдаж болохгүй. “Барилгачид” шүүмжлэхийн тулд асуулт тавьж байна гэдгийн санаж байх хэрэгтэй. “Захиралтай” харьцаж байгаа тохиолдолд зөвхөн ажил хэргийн талаар ярилцах нь зөв юм. Хэрэв “хэлэлцээр явуулагчидтай уулзаж байгаа бол харилцааныхаа талаар дүгнэлт хийхээс зайлсхийх нь дээр. 

Судалгаанд оролцсон 30 мянган хүнийхээ түүхийг судалсан эрдэмтэн Фишер сонин дүгнэлтэнд хүрчээ – хүмүүсийг биологийн онцлог л татаж байдаг харин хайр сэтгэл энд огтхон ч хамаагүй байсан гэнэ. 

“Судлаачид голдуу ижил төрлийн судлаачдаа сонгож захирлуудад дургүй. Барилгачид голдуу барилгачидтайгаа уулзах дуртай бөгөөд хэлэлцээр явуулагчид таалагддаггүй. Харин захирлууд “хэлэлцээр явуулагчдыг эрхэмлэж барилгачдад тааламжтай анддаггүй гэнэ. Эмэгтэй “хэлэлцээр явуулагчид” “судлаачдыг тун ховор тохиолдолд сонгодог бол “эрэгтэй “хэлэлцээр явуулагчид” “барилгачдыг сонгодоггүй юм байна.

Гэхдээ хувь хүний онцлог хэргийн гол учир биш, хосуудын онцлогоос хамааран хайр сэтгэл амжилттай хэрэгжих нь хэвийн зүйл бөгөөд үүнд тэдний хүмүүжил, анх уулзсан хугацаа, өөр төрлийн нөхцөл байдал нөлөөлдөг юм. Тэгэх тусмаа муу хос гэж байхгүй. Хос бүрт өөрийн гэсэн сул болон давуу талууд бий хэмээн эрдэмтэн нотолж байна. 

No comments:

Post a Comment